Blog Doba ekranów cyfrowych a wychowywanie dzieci
Współczesne wychowanie dzieci odbywa się w realiach, w których technologia cyfrowa odgrywa kluczową rolę. Smartfony, tablety, komputery czy telewizory są wszechobecne, a dla młodego pokolenia stają się nie tylko narzędziem rozrywki, ale też nauki i komunikacji. Z jednej strony dostarczają niesamowitych możliwości, z drugiej jednak stanowią wyzwanie zarówno dla dzieci, jak i ich rodziców.
Jednym z najpoważniejszych problemów związanych z nadmiernym korzystaniem z urządzeń cyfrowych jest fonoholizm, czyli uzależnienie od smartfona. Jak wskazują badania przedstawione przez Fundację „Dbam o Mój Zasięg”, problem ten dotyka coraz większej liczby dzieci i nastolatków. W raporcie „Młodzi Cyfrowi” (2017 r. – 2019 r.) wskazano, że ponad 40% młodych ludzi korzysta z internetu ponad 4 godziny dziennie, a niemal co trzeci nastolatek odczuwa silny lęk, gdy nie ma dostępu do telefonu.
Fonoholizm może prowadzić do szeregu negatywnych konsekwencji, takich jak problemy z koncentracją, pogorszenie relacji z rodziną i rówieśnikami, a nawet trudności emocjonalne. Rodzice często nie zdają sobie sprawy, jak intensywne i destrukcyjne może być to uzależnienie, zwłaszcza że sami często „znikają” w swoich ekranach.
W badaniach przeprowadzonych w 2016 roku około 22% uczniów biorących udział w badaniu określa siebie jako osobę uzależnioną od telefonu, a w kolejnym badaniu (Młodzi cyfrowi) już ⅓ badanych określa siebie jako osobę uzależnioną od mediów społecznościowych.
Rodzice odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu nawyków cyfrowych swoich dzieci. Jak podkreślają eksperci, wychowanie w dobie ekranów cyfrowych wymaga przede wszystkim świadomości i zaangażowania. Rodzice powinni dawać dobry przykład w korzystaniu z technologii. Dzieci obserwują i naśladują dorosłych – jeśli widzą, że rodzic stale spędza czas przed ekranem, same uznają to za normę.
Istotne jest też wprowadzenie jasnych zasad dotyczących korzystania z urządzeń cyfrowych. Mogą to być ustalenia dotyczące czasu spędzanego przed ekranem, korzystania z urządzeń w określonych porach dnia czy miejscach (np. zakaz korzystania z telefonów przy stole). Ważne jest, by rodzice towarzyszyli dzieciom w cyfrowym świecie – interesowali się tym, co robią online, jakie treści oglądają czy z kim się komunikują.
Link do wywiadu z dr. Maciejem Dębskim dotyczącym wyzwań rodzicielskich związanych z nowymi technologiami: https://uzaleznieniabehawioralne.pl/siecioholizm/zdaniem-ekspertow-siecioholizm/jak-wychowac-dziecko-w-dobie-ekranow-najwieksze-wyzwanie-rodzicielskie-naszych-czasow/
Wspomniane wyżej zasady to Higiena cyfrowa, która pomaga korzystać z technologii w sposób świadomy i bezpieczny. Obejmuje takie aspekty, jak kontrolowanie czasu spędzanego przed ekranem, unikanie korzystania z urządzeń przed snem czy regularne przerwy od technologii. Warto wspólnie z dziećmi tworzyć harmonogramy, które uwzględniają czas na aktywność fizyczną, spotkania z rodziną i rówieśnikami czy hobby nie związane z technologią.
Najważniejszym elementem w wychowywaniu dzieci w dobie ekranów cyfrowych jest edukacja. Rodzice powinni nie tylko samodzielnie zgłębiać wiedzę na temat fonoholizmu czy higieny cyfrowej, ale też aktywnie uczyć dzieci, jak korzystać z technologii w sposób odpowiedzialny i bezpieczny.
Zachęcamy wszystkich rodziców do rozmów z dziećmi na temat technologii oraz do korzystania z narzędzi, które pomogą wspólnie budować zdrową relację z cyfrowym światem. Pamiętajmy, że to my, dorośli, mamy kluczowy wpływ na to, jak nasze dzieci będą korzystać z zasobów cyfrowych.
By ułatwić Państwu to zadanie poniżej zamieszam materiały, które mogą być pomocne we wdrażaniu higieny cyfrowej i dbania o cyberbezpieczeństwo w Państwa domach:
Dla rodziców uczniów w edukacji wczesnoszkolnej:
(Materiały kampanii Pierwsze kroki w cyberświecie: https://pierwszekroki.net/ )
Pomysłownik na trudne sytuacje 2
https://pierwszekroki.net/wazne/pomyslownik-na-trudne-sytuacje-2.pdf
Wprowadzenie z tejże publikacji – co tam można znaleźć: “Autorka pierwszego rozdziału Pomysłownika pisze o tym, jak funkcjonują dzieci w młodszym wieku szkolnym. Następnie na podstawie najnowszych badań prowadzonych na świecie uzasadnia potrzebę cyfrowego wychowania. Podpowiada, jak można je prowadzić w przypadku dzieci w wieku 7–9 lat. Uzasadnia, dlaczego trzeba to robić. W zakończeniu tej części znajduje się osiem wskazówek dla rodzica. Zawierają podpowiedzi, co można zrobić, żeby korzystanie z urządzeń ekranowych sprzyjało zdrowiu i rozwojowi dziecka.
Drugi rozdział dotyczy rozwiązywania trudnych sytuacji pojawiających się w związku z korzystaniem przez dzieci z urządzeń ekranowych. Omówiono cztery sytuacje dotyczące buntu dziecka z powodu ograniczeń w korzystaniu z takich urządzeń wprowadzanych przez rodzica. W sytuacjach nr 1, 3 i 4 chodzi o czas przeznaczony na granie na tablecie lub korzystanie z telefonu. W sytuacji nr 2 dziecko wywiera presję na rodziców. Domaga się dostępu do gier, w które grają rówieśnicy. Przykłady pochodzą z doświadczeń rodziców szukających pomocy w poradzeniu sobie z nimi. Przedstawiony sposób ich rozwiązywania, podobnie jak w przypadku I części Pomysłownika adresowanej do rodziców dzieci w wieku przedszkolnym, obejmuje obie strony sporu. Autorka najpierw omawia emocje i myśli, które mogą się pojawić po stronie rodzica. Podpowiada zdrowe sposoby radzenia sobie z nimi. Następnie pomaga zrozumieć uczucia i potrzeby dziecka. Podaje przykłady znajdowania rozwiązań korzystnych dla obu stron dzięki dobrze prowadzonej rozmowie. Dlaczego polecam rodzicom i opiekunom dzieci w młodszym wieku szkolnym ten Pomysłownik? Jestem przekonana, że możecie Państwo znaleźć tu inspirację do zmiany lub utrzymania linii postępowania wobec swoich dzieci, które jak żadne pokolenie wcześniej stanęły przed wyzwaniem życia w świecie cyfrowym. Do tego tylko Wy możecie je dobrze przygotować.”
Małe kroki prowadzą do wielkich zmian – broszura informacyjna
https://pierwszekroki.net/wp-content/uploads/2023/10/dziecko-w-swiecie-cyfrowym.pdf
Książeczka przybliżająca higienę cyfrową dla dzieci do przeczytania i wypełnienia z rodzicami:
https://pierwszekroki.net/wp-content/uploads/2022/03/rysia-i-tolek-na-cyberzachodzie.pdf
Książeczka przybliżająca zdrowe nawyki dla dzieci do przeczytania i wypełnienia z rodzicami:
https://pierwszekroki.net/wp-content/uploads/2022/03/rysia-i-tolek-w-krainie-zdrowych-nawykow.pdf
Tu znajdą Państwo wszystkie powyższe materiały jak i krótkie wypowiedzi ekspertów związane z cyberwychowaniem:
https://pierwszekroki.net/o-kampanii/biblioteczka
Dla starszych uczniów i rodziców:
Jak uzależniamy się od internetu i smartfonu:
Jaką rolę w uzależnianiu się odgrywają powiadomienia:
Użyte infografiki pochodzą ze strony fundacji Dbam o mój zasięg – znajdą na niej Państwo pełne raporty z badań i treści związane z higieną cyfrową, oraz uzależnieniem od telefonu czy internetu: https://dbamomojzasieg.pl/materialy-pomocnicze/